در این نوشته به دنبال معرفی مدل ارزیابی موقعیت و اقدام استراتژیک یا SPACE (Strategic Position and Action Evaluation) به عنوان یکی از ابزارهای برنامهریزی سبد کسبوکار هلدینگ هستم. در مقاله «برنامهریزی راهبردی هلدینگ» سطوح مختلف استراتژی را توضیح دادم. آنجا گفتم که طرحریزی راهبردی هلدینگ دو بخش اساسی دارد: برنامهریزی سبد و راهبردهای سرپرستی. هر یک از این دو موضوع را در مقالات جداگانهای توضیح دادم. در مقاله مربوط به برنامهریزی سبد سه منطق حاکم بر استراتژیهای سبد هلدینگ معرفی شد: منطق کسبوکار، منطق ارزشآفرینی و منطق بازار سرمایه. در مقاله دیگری ۹ ابزار برنامهریزی سبد کسبوکارهای هلدینگ را به طور مختصر توضیح دادم. یک از این ابزارها مدل ارزیابی موقعیت و اقدام استراتژیک است که در این مقاله میخواهم آن را بیشتر توضیح دهم.
ماتریس Space با هدف غلبه بر محدودیتهای روشهای موجود به عنوان شکل توسعهیافتهتری از ماتریس BCG ارائه شده است. (ماتریس BCG را اینجا کامل توضیح دادهام.) محورهای ماتریس ارزیابی موقعیت و اقدام استراتژیک نشاندهنده دو بعد درونی و بیرونی صنعت میباشد. توان مالی (FS) و مزیت رقابتی (CA) به عنوان شاخصهای اصلی عوامل داخلی و ثبات محیط (ES) و توان یا استحکام صنعت (IS) به عنوان شاخصهای اصلی عوامل خارجی در این ماتریس تحلیل میشوند. برای تعیین وضعیت کلی واحدهای کسبوکار بر اساس ماتریس Space این چهار عامل باید ارزیابی شوند.
برای ارزیابی صنعت از نقطه نظر هر یک از شاخصهای گفته شده فوق عوامل مختلفی را در نظر میگیرند. این عوامل بسته به نوع صنعت و واحد کسبوکار میتواند متفاوت باشد، اما به طور کلی میتوان موارد زیر را برای آن در نظر گرفت:
پس از ارزیابی هر یک از عوامل فوق و کمیسازی آنها، ارزش میانگین هر گروه از عوامل را محاسبه میکنیم. سپس مقادیر بدست آمده را به نمودار Space منتقل نموده و درنتیجه موقعیت استراتژیک شرکت مشخص میشود.
تشکیل ماتریس Space در پنج گام انجام میشود:
از جدول IFE عواملی نظیر: بازده سرمایه، نقدینگی، سرمایه جاری و جریان نقدینگی و … که در قدرت مالی یک شرکت تأثیرگذارند را استخراج کنید. در ادامه به هر یک از آنها بر حسب میزان شدت و ضعف عددی بین ۱ تا ۶ نسبت داده شود. برای عوامل قویتر عدد بالاتر و برای عوامل ضعیفتر عدد پایینتر تعیین شود. میانگین این اعداد مقدار کمی قدرت مالی شرکت (FS) را مشخص میکند.
از جدول EFE عواملی نظیر: پتانسیل سودآوری، پتانسیل رشد و ثبات مالی را که در قدرت صنعت تأثیرگذارند، استخراج کرده و به هر یک از آنها بر حسب میزان شدت و ضعف، عددی بین ۱ تا ۶ نسبت دهید. برای عوامل قوی عدد بالاتر و برای عوامل ضعیفتر عدد پایینتر تعیین شود. میانگین این اعداد، مقدار کمی قدرت صنعت (IS) را مشخص میسازد.
از جدول IFE عواملی نظیر: سهم بازار، کیفیت محصولات، وفاداری مشتریان و نوآوری را که در مزیت رقابتی تأثیرگذارند استخراج کرده و به هر یک از آنها بر حسب میزان شدت و ضعف، عددی بین -۱ تا -۶ نسبت دهید. برای عوامل قویتر عدد بزرگتر (نزدیک به -۱) و برای عوامل ضعیفتر عدد کوچکتر (نزدیک به -۶) تعیین کنید. میانگین این اعداد، مقدار کمی مزیت رقابتی شرکت (CA) را نشان میدهد.
از جدول EFE عواملی نظیر: تحولات فناوری، نرخ تورم و تغییرات تقاضای بازار که در ثبات محیطی تأثیرگذارند استخراج کرده و به هر یک از آنها بر حسب شدت و ضعف عددی بین -۱ تا -۶ نسبت دهید. برای عوامل قویتر، عدد بزرگتر (نزدیک به -۱) و برای عوامل ضعیفتر عدد کوچکتر (نزدیک به -۶) تعیین کنید. میانگین این اعداد مقدار کمی ثبات محیطی شرکت (ES) را مشخص میکند.
مقادیر کمی قدرت مالی، قدرت صنعت، مزیت رقابتی و ثبات محیطی را بر روی محور مختصات مشخص کرده، حاصل تفاضل قدرت صنعت و مزیت رقابتی و همچنین قدرت مالی و ثبات محیطی را به عنوان دو نقطه نهایی محاسبه کنید. برداری که از وصل کردن مبدأ مختصات به این دو نقطه به دست میآید، بردار وضعیت شرکت است و متناسب با این که در کدام ربع ماتریس قرار گیرد، استراتژیهای متناسب با شرایط شرکت را تعیین میکند..
بر حسب اینکه شرکت در کدام یک از نواحی ماتریس Space قرار بگیرد، چهار استراتژی زیر پیشنهاد میشود که هر کدام توصیههای مربوط به خود را دارد:
استراتژی تهاجمی بین قوت مالی و جذابیت صنعت واقع شده است. در اینجا، سازمان یک سازمان پایدار است که به طور فعال برای رقابت با شرکتهای مشابه تصمیم میگیرد. کسب و کار می تواند از استراتژی تهاجمی به عنوان ابزاری برای قدرت بخشیدن به فرصتهای در دسترس استفاده کند. اقدامات زیر توصیههای راهبردی برای یک شرکت در این موقعیت است:
استراتژی تهاجمی، حضور در بازار را برای رقبا سخت میکند و رقبا برای باقیماندن در عرصه رقابت مجبور به صرف هزینهها و سرمایهگذاریهای هنگفتی هستند.
استراتژی رقابتی تحلیل SPACE بین جذابیت صنعت و ثبات محیط است. در اینجا شرکتهایی هستند که رقابتی هستند اما پایدار نیستند. اقدامات زیر گزینههای راهبردی پیشنهادی برای یک شرکت در این موقعیت است:
استراتژی محافظهکارانه بین قوت مالی شرکت و مزیت رقابتی قرار دارد. این موقعیت معمولاً برای یک سازمان پایدار و دارای رشد کم است. در این حالت کسبوکار ما در یک موقعیت ضعیف و در یک بازار بیتحرک محصور شده است. این موقعیت معادل وضعیت سگ در ماتریس BCG است که با سهم بازار کم و رشد بازار کم همراه است. اقدامات زیر گزینههای بالقوه برای یک شرکت در این موقعیت است:
نکته مطلوبی که در مورد استراتژی محافظهکارانه در ماتریس SPACE وجود دارد این است که بنگاه تحت تأثیر تهدیدهای بزرگ موجود در محیط بواسطه نقاط قوت مالیاش نیست.
استراتژی تدافعی بین ثبات محیط و مزیت رقابتی واقع شده است. در اینجا شرکتهایی هستند که اگر اقدامی نکنند، درنتیجه رقابت موجود کنار گذاشته میشوند. توصیههای زیر گزینههای راهبردی بالقوه برای یک شرکت در این موقعیت است:
شرکتهای موفق تدافعی در طی زمان قادر بودهاند، جایگاه محدود خود را در صنایعی که نفوذ در آن برای رقبا مشکل بوده، به خوبی حفظ کنند.
برای دسترسی به مجموعه مقالات در خصوص مدیریت هلدینگ اینجا کلیک کنید.
برای دسترسی به مجموعه مقالات در خصوص برنامهریزی سبد کسبوکار و ابزارهای آن اینجا کلیک کنید.
نظرات کاربران
بهترین مقاله آموزشی و کامل ترین بودی.
ممنون از محبت شما
عالی بود، تشکر میکنم
تشکر از بازخورد شما
دیدگاه خود را بیان کنید