در این نوشته به دنبال معرفی ماتریس قدرت-قدمت به عنوان یکی از ابزارهای برنامه‌ریزی سبد کسب‌وکار هلدینگ هستم. در مقاله «برنامه‌ریزی راهبردی هلدینگ» سطوح مختلف استراتژی را توضیح دادم. آنجا گفتم که طرح‌ریزی راهبردی هلدینگ دو بخش اساسی دارد: برنامه‌ریزی سبد و راهبردهای سرپرستی. هر یک از این دو موضوع را در مقالات جداگانه‌ای توضیح دادم. در مقاله مربوط به برنامه‌ریزی سبد سه منطق حاکم بر استراتژی‌های سبد هلدینگ معرفی شد: منطق کسب‌وکار، منطق ارزش‌آفرینی و منطق بازار سرمایه. در مقاله دیگری ۸ ابزار برنامه‌ریزی سبد کسب‌وکارهای هلدینگ را به طور مختصر توضیح دادم. یک از این ابزارها ماتریس قدرت-قدمت است که در این مقاله می‌خواهم آن را بیشتر توضیح دهم.
معرفی ماتریس قدرت-قدمت و ابعاد آن
ماتریس قدمت-قدرت (ADL) یک روش ساختار یافته برای انتخاب راهبردها سبد کسب‌وکار بر مبنای مفهوم چرخه عمر محصول می‌باشد. نامگذاری این ماتریس به توسعه دهنده آن یعنی آقای لیتل (Arthur D. Little) برمی‌گردد. ماتریس پیشنهادی ADL دارای ویژگی‌هایی مشابه ماتریس بوستون (BCG) و مکنزی (GE) است. بدین معنا که تصویری از واحد کسب‌وکار را در فضایی دو بعدی ایجاد می‌کند. یک بعد از این ماتریس میزان بلوغ صنعت یا مرحله عمر آن را بیان می‌کند و بعد دوم موقعیت رقابتی یا میزان قدرت واحد کسب‌وکار را در صنعت مشخص می‌کند.
بعد اول: بلوغ یا چرخه عمر
محور افقی نمودار یعنی میزان بلوغ یا چرخه عمر واحد کسب‌وکار ۴ بخش دارد: معرفی (Embryonic)، رشد (Growth)، بلوغ (Mature) و پیری (Aging). در ادامه هر یک از این ابعاد را توضیح می‌دهم:
- معرفی (Embryonic): این مرحله از چرخه عمر کسب‌وکار به مرحله‌ای اطلاق می‌شود که با رشد سریع بازار و رقابت بسیار کم همراه است. کسب‌وکارهایی که در این مرحله هستند معمولاً با فناوری‌های جدیدی سر و کار دارند و نیازمند سرمایه‌گذاری‌هایی بالایی هستند.
- رشد (Growth): کسب‌وکارهایی که در مرحله رشد هستند، بازارشان در حال تقویت شدن است و فروش آنها رو به افزایش. این کسب‌وکارها معمولاً رقبای کمی دارند و به راحتی می‌توانند محصولات جدید به بازار عرضه کنند.
- بلوغ (Mature): در این مرحله از بلوغ، بازار کسب‌وکار به ثبات رسیده است و مشتریان تثبیت‌شده‌ای برای آن وجود دارد. سهم بازار اغلب ثابت است و رقبای زیادی در بازار وجود دارند. عمده انرژی کسب‌وکارها در این مرحله صرف تمایز از رقبا می شود.
- پیری (Aging): در این مرحله از بلوغ، تقاضا کاهش می‌یابد و شرکت‌ها به مرور شروع به ترک بازار می‌کنند. مبارزه برای کسب سهم بازار در میان رقبای باقی مانده به شدت گران می‌شود و شرکت‌ها شروع به ترک یا تثبیت می‌کنند تا زمانی که بازار از بین برود.
بعد دوم: قدرت واحد کسب‌وکار
محور عمودی نمودار یعنی قدرت واحد کسب‌وکار یا موقعیت رقابتی آن پنج ناحیه دارد: مسلط (Dominant)، قوی (Strong)، مساعد (Favorable)، نگهداشتنی (Tenable) و ضعیف (Weak). در ادامه هر کدام توضیح خواهم داد.
- مسلط (Dominant): در هر صنعتی در صورت وجود، حداکثر یک شرکت می‌تواند نقش مسلط را داشته باشد. در صورت وجود چنین شرکتی، استانداردهای مربوط به آن صنعت را شرکت مسلط تعیین می‌کند. مانند شرکت بویینگ در هواپیماسازی.
- قوی (Strong): شرکت‌های قوی نیز در هر صنعتی یافت نمی‌شوند. یک شرکت قوی از امتیازهای معینی نسبت به رقبا برخوردار است. چنین شرکت‌هایی استراتژی خود را از میان انتخاب‌های خود انتخاب می‌کنند نه بر اساس حرکت‌های رقبا.
- مساعد (Favorable): منظور از موقعیت مساعد این است که بعضی چیزها در نزد شرکت منحصر به فرد باشد. این می‌تواند به واسطه تشخیص یک استراتژی یا بهره‌برداری از یک تمرکز ویژه باشد. جایی که واحد کسب‌وکار برای برخورداری از برتری در آن قرار می‌گیرد.
- نگهداشتنی (Tenable): یک شرکت نگهداشتنی، نشانه‌هایی را از فرسایش و عملکرد بد از خود بروز می‌دهد. با این حال جای تردید کمی وجود دارد که شرکت نتواند شایستگی خود را به واسطه توجه زیاد به دست آورد. یک کسب‌وکار نگهداشتنی معمولاً می‌تواند سود خود را در یک بازار محدود یا متمرکز تخصصی حفظ کند.
- ضعیف (Weak): یک شرکت زمانی در یک موقعیت ضعیف قرار می‌گیرد که در حال از دست دادن مداوم سهم بازار خود است. این شرکت نمی‌تواند برای مدت طولانی خود را حفظ کند یا ارتقا دهد و به ناچار حذف خواهد شد.
تحلیل در ماتریس قدرت-قدمت
این ماتریس هم مانند سایر ابزارهای برنامه‌ریزی سبد، نواحی مختلفی را ایجاد می‌کند و برای هر ناحیه توصیه‌های راهبردی مختلفی وجود دارد. اما برای پیاده‌سازی و استفاده از این ماتریس چهار گام اساسی وجود دارد:
- تعیین واحدهای کسب‌وکار هلدینگ و تقسیم‌بندی آنها برا روش‌های مختلف
- شناسایی مرحله بلوغ هر واحد کسب‌وکار مطابق محور افقی ماتریس
- تعیین موقعیت رقابتی یا قدرت واحد کسب‌وکار در صنعتی که مشغول به کار می‌باشد
- رسم موقعیت کسب‌کارها بر روی ماتریس جهت انجام تحلیل‌های بعدی
بعد از شکل گیری ماتریس قدرت-قدمت جایگاه کسب‌وکارها بر روی این ماتریس مشخص می‌شود و می‌توان بر اساس این جایگاه توصیه‌های راهبردی برای هر کسب‌وکار را بررسی کرد. توصیه‌های راهبردی هر یک از نواحی ۲۰ گانه ماتریس قدرت قدمت به شرح زیر می‌باشد:
جمع‌بندی و نکات پایانی
آنچه در این مقاله توضیح داده شد شرحی بود بر ماتریس قدرت-قدمت، به عنوان یکی از ابزارهای برنامه‌ریزی سبد کسب‌وکارهای هلدینگ. همانگونه که همواره گفته‌ام، ماتریس‌ها استراتژی‌ساز نیستند. این ماتریس‌ها پیچیدگی‌های محیط را برای ما در قالبی ساده و تصویری شبیه‌سازی می‌کنند تا تصمیم‌گیری برای استراتژیست تسهیل شود. بدیهی است که در این ساده‌سازی، بسیاری از عوامل نادیده گرفته می‌شوند و آنچه ما می‌بینیم خلاصه‌ای دو بعدی است از واقعیت. بنابراین یک ماتریس به تنهایی نمی‌تواند مبنای تصمیم‌گیری باشد.
اگر ما فقط این ماتریس را مبنای تصمیم‌گیری قرار دهیم قطعاً دچار گمراهی خواهیم شد. راهکار غلبه بر این نقص ساده است. در درجه اول باید سبد کسب‌وکارها را با ابزارهای مختلف تحلیل کنیم و از این طریق آنها را در ابعاد مختلف ارزیابی کنیم. علاوه بر این به هیچ وجه توصیه نمی‌شود که ابزارها تعیین کننده راهبردهای سبد باشند. بلکه این هوش و خلاقیت استراتژیست و بحث و تبادل نظر گروهی است که می‌تواند با استفاده از این ابزارها به استراتژی برسد.
دیدگاه خود را بیان کنید